گزارش عملکرد اجرایی سند راهبرد آینده در سال 1391

حدود ده سال از عزم کشور برای توسعه علم و فناوری نانو می‌گذرد. کشور زمانی در این عرصه پا نهاد که جامعه علمی و به تبع آن فناوران و صنعت‌گران با این فناوری آشنایی نداشتند و متخصصان داخلی در این فناوری انگشت شمار بودند و تنها چند سال از برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری سنگین کشورهای مدعی علم و فناوری در توسعه فناوری نانو می‌گذشت. اما عزم بر پیشرفت در این فناوری و تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی برای مردم قرار گرفت. به گونه‌ای که تولید و فروش محصولات پیشرفته نانو تا افق 1404، دو درصد از بازار جهانی این فناوری را به خود اختصاص دهد. برای موفقیت در این رقابت جهانی و دستیابی به چنین هدفی، کشور باید بتواند در تمامی مسیر ایده تا بازار این فناوری در میان 15 کشور برتر قرار گیرد. و برای این مهم لازم بود کشورمان:
• چندین هزار دانشمند فعال در فناوری‌نانو تربیت کند؛
• زیرساخت آزمایشگاهی خود را توسعه دهد؛
• تجهیزات بسیار حساس و استراتژیک که می‌تواند در فهرست تحریم قرار گیرند، ساخت داخل شوند؛
• استانداردهای مواد و محصولات نانو تهیه و ابلاغ شود؛
• بتوان از دستاوردهای فنی کشور در سطح جهان محافظت حقوقی نمود؛
• نهادها و موسسات ضروری جهت توسعه فعالیت‌های علمی و فناورانه در این خصوص تأسیس و فعال شود؛
• تجارب و اطلاعات علمی مورد نیاز بین دانشمندان انتقال و انتشار داده شود؛
• از سرآمدترین دانشمندان و پژوهشگران خارجی برای انتقال دانش فنی به کشور سود جسته شود؛
• شرکت‌های دانش بنیان با بهره‌مندی از سرمایه‌های انسانی تشکیل شوند و مورد حمایت قرار گیرند؛
• دستاوردهای فنی به دستاوردهای اقتصادی تبدیل شود؛
پیگیری الزامات توسعه فناوری‌نانو در کشور نیاز به ایجاد تمرکز در تصمیم‌گیری و ایجاد هماهنگی میان تمامی نهادها و دستگاه‌های فعال در این حوزه دارد؛ به همین منظور در سال 1382 با دستور رئیس جمهور وقت، ستاد ویژه توسعه فناوری‌نانو تشکیل شد و برنامه بلندمدت توسعه این فناوری در قالب سند توسعه فناوری نانو در سال 84 به تصویب هیات دولت رسید. در این سند هشت برنامه پیش‌بینی شده که متناظر هر برنامه کارگروهی اجرای آن را در دبیرخانه ستاد پیگیری می‌کند.
- ترویج و آموزش عمومی نانو برای افزایش مشارکت ذی‌نفعان در توسعه و بکارگیری فناوری نانو
- فراهم‌سازی و تقویت زیرساخت‌های لازم برای توسعة همه جانبه، به هنگام، متوازن، و پایدار نانو
- ارتقای همکاری‌ها و تعاملات بین الملل
- توسعه و بهره‌مندی از سرمایه‌های انسانی نانو و ارتقای تحقیقات مساله محور
- راهبری تحقیقات هدفمند نانو برای دستیابی به فناوری‌های کلیدی
- تسهیل و تسریع تجاری‌سازی با فراهم‌سازی خدمات توسعة فناوری مورد نیاز فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان
- ارتقای صنایع با فناوری‌نانو و گسترش بازار نانو
- سیاست‌گذاری و ارزیابی اهداف، راهبردها، سیاست‌ها، برنامه‌ها و نهادهای نانو
در سال‌های اخیر، تهیه و انتشار سالیانة گزارش عملکرد اجرای سند راهبرد آینده فعالیتی منظم در مسیر اطلاع‌رسانی عملکرد برنامه‌های ستاد بوده است، و گزارش پیش رو ششمین گزارش از این مجموعه به شمار می‌رود. این گزارش، تلاش‌های صورت‌گرفته برای تحقق سیاست‌ها و برنامه‌های سند راهبرد آینده در سال 1391 است.
عمده اقدامات انجام شده در سال 1391 به قرار زیر است، اما شرح تفصیلی اقدامات در متن گزارش موجود است:
برگزاری رویدادهای ویژه در توسعه فناوری نانو
- برگزاری چهارمین دوره المپیاد دانش‌آموزی علوم و فناوری‌نانو
- برگزاری سومین دوره مسابقه ملی فناوری‌نانو
- برگزاری پنجمین جشنواره فناوری‌نانو
- برگزاری ششمین جشنواره برترین‌های فناوری نانو
-برگزاری اولین فروم بین المللی فناوری نانو با موضوع تجاری‌سازی، صنعت و بازار و با حضور متخصصانی از 11 کشور جهان
حمایت‌ از فعالیت‌های علمی، پژوهشی و صنعتی
- حمایت از برگزاری نمایشگاه‌ها، همایش‌ها‌ و کارگاه‌های آموزشی برای دانش‌آموزان و دبیران در کل کشور
- راه‌اندازی و تجهیز آزمایشگاه‌های دانش‌آموزی فناوری نانو در هفت استان کشور با تجهیزات ساخت داخل
- حمایت از همکاری‌های تخصصی شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو و توسعه کمی و کیفی آن
- اعطای بیش از 9 میلیارد تومان جوایز تشویقی به بیش از 7500 مدرک از دستاوردهای علمی و فناوری محققان
- حمایت از ثبت 26 اختراع بین المللی منتشر شده در حوزة نانو
- تصویب 4 استاندارد ملی در فناوری‌نانو
- پذیرش و ارزیابی متقاضیان خدمات مؤسسه خدمات فناوری تا بازار و صدور تأییدیة مقیاس نانو به محصولات
- حضور شرکت‌های ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی فناوری‌نانو در کره جنوبی، چین، استانبول، روسیه و ژاپن
- حمایت از 9 طرح ملی توسعه فناوری در جهت اولویت‌ها و رفع مهمترین نیازهای کشور با استفاده از فناوری‌نانو
-حمایت از توسعه توانمندی ساخت و تجاری سازی تجهیزات و ماشین‌آلات آزمایشگاهی فناوری‌نانو در داخل کشور
- شکل‌گیری و اجرای 19 طرح صنعتی برای ورود 6 حوزة صنعتی به فناوری نانو (نفت و صنایع وابسته، ساختمان، خودرو، سلامت و بهداشت عمومی، نساجی، کامپوزیت‌های پلیمری)
-همکاری‌های سازمانی و تشکیل نهاد‌های ویژه در جهت توسعه فناوری نانو
-تشکیل شبکۀ ایمنی فناوری نانو کشور با عضویت محققان، استادان و مراکز فعال در حوزۀ مسائل ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست فناوری نانو
-حضور و مشارکت فعال در دو اجلاس چهاردهم و پانزدهم کمیته بین المللی استانداردسازی فناوری نانو (229ISO/TC) در کشورهای ایتالیا و مکزیک
-تشکیل گروه‌های کاری استاندارد در سازمان‌ها و مراکز مرتبط با صدور مجوز موقت برای محصولات فناوری نانو
-راه‌اندازی درگاه توسعه فناوری نانو و پیاده‌سازی و بهره‌برداری از 130 خدمت در این درگاه
ارزیابی مستمر توسعه فناوری نانو
-ارزیابی مستمر وضعیت علم، فناوری و صنعت نانو ایران در 25 شاخص کلان فناوری نانو در جهان
-ارزیابی و رتبه‌بندی سالانه افراد و نهادهای مؤثر در توسعه علم، فناوری و صنعت فناوری‌نانو و پرداخت 1700 میلیون ریال پژوهانه به محققان و محصولات در سال 91
-بررسی اسناد سیاستگذاری کشورهای فعال در فناوری نانو و رصد روندهای سیاست‌گذاری بین‌المللی فناوری نانو

در نگاهی به مجموع تلاش بی‌وقفه جامعه علم، فناوری و صنعت نانو تا کنون، شاهد نتایج ارزشمندی برای کشور هستیم:
• هم‌گرایی محققان کشور در تحقیقات، فناوری‌نانو را به عنوان اولویت ملی فناوری تثبیت کرد؛
• اعتماد جامعه علمی کشور به برنامۀ بلندمدت کشور در فناوری‌نانو، سرمایه اجتماعی حرکت نانو در کشور شد؛
• آموزش بیش از 150 هزار دانش آموز، آینده توسعه فناوری نانو در کشور را بیمه خواهد کرد؛
• 37 دستگاه پیشرفته آزمایشگاهی و صنعتی در کشور طراحی و تولید شد که در سالهای گذشته بازاری بیش از 200 میلیارد ریال در این حوزه با تجهیزات ساخت داخل شکل گرفت؛
• بیش از 14 هزار متخصص فناوری‌نانو در سراسر کشور برای به کارگیری در بخش‌های آموزشی، پژوهشی و صنعت پرورش یافت و همچنین بیش از 80 مرکز تحقیقاتی و دانشگاهی در این فناوری فعال شد؛
• تولید ثروت از طریق تجاری‌سازی دستاوردهای تحقیقاتی با ایجاد بیش از 200 شرکت‌های دانش‌بنیان و تولید و فروش بالغ بر 150 محصول نانو پیگیری شد؛
• 9 صنعت بزرگ کشور با به کارگیری این فناوری قدم در راه کسب و ارتقای رقابت پذیری خود نهاده اند؛
• جمهوری اسلامی ایران در میان 8 کشور برتر علم نانو در جهان و کسب جایگاه نخست علمی در میان کشورهای منطقه و جهان اسلام قرار گرفت و جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور فعال و تاثیرگذار در فناوری‌نانو در جوامع بین‌المللی نانو به رسمیت شناخته شد؛